බැංකු කටයුතුවලින් ලංකාව සිටින්නේ අංක එකේය. ඒ බැංකුවලින් සිදු කරන විධිමත් මූල්‍ය කටයුතුවලින් නොවේ. බැංකු සහ මූල්‍ය සොරාකෑම විසිනි. දඩුවම් මුදලාලිලාගේ කෙළිවලින් සහ සක්විතිගේ වික්‍රමයෙන් සිදු කළ මෙරට මහා පරිමාණ මූල්‍ය වංචා රාජ්‍ය අනුග්‍රහයෙන් සිදු කරන මට්ටමට පැමිණ ලංකාව ලෝකයේ ප්‍රධාන සොරමුලක් පාලනය කරන රටක් බවට පත් කර ගැනීමට අද වන විට හැකියාව ලැබී තිබේ. මේ කියන්නට යන සිදුවීම ද මෙතෙක් කරළියට නොපැමිණි, එහෙත් දහස් ගණනකගේ මුදල් මහ දවාලේ මංකොල්ලකෑ තවත් එක් සිදුවීමකි.
මේ සමාගම නමින් ‘ඉන්ඩස්ටි්‍රයල් ෆයිනෑන්ස් ලිමිටඩ්’ සමාගමයි. ලියාපදිංචි කර ඇත්තේ 1968 වසරේදීය. එම සමාගම පිහිටුවීම සඳහා මූලිකත්වය ගෙන ඇත්තේ සුප්‍රකට ‘තුඩාවේ බ්‍රදර්ස්’ සමාගම විසිනි. ඔවුන් විසින් මූල්‍ය සමාගමක් විසින් සිදු කරන මූලික කටයුතු මෙම සමාගම යටතේ කරමින් සිට ඇති අතර, ඒ කාල වකවානුවේ කිසිදු වංචාවක් සිදු වූ බවක් වාර්තා වන්නේ නැත. මේ නිසා මෙම සමාගම තුළ මුදල් තැන්පත් කිරීමට බොහෝ දෙනා පෙළඹී ඇති අතර, මුදල් තැන්පත් කළ පිරිසෙන් වැඩි දෙනෙක් සිය විශ්‍රාම වැටුප, සේවක අර්ථසාධක අරමුදලෙන් ලැබුණු මුදල් පමණක් නොව සිය ඉඩකඩම් පවා විකුණා එම මුදල් සමාගමේ තැන්පත් කර තිබේ. ඒ මෙම සමාගම විසින් ලබා දෙන්නේ යැයි කියූ වැඩි පොලී අනුපාතය නිසාය. ඒ අනුව මෙහි මුදල් තැන්පත් කරන ලද තැන්පත්කරුවන් ගණන දෙදහස් හාරසියයකට වඩා වැඩිය.
එහෙත් තුඩාවේ බ්‍රදර්ස් සමාගම යටතේ පාලනය වූ සමාගම වසර ගණනාවකට පසුව දීප්ති පෙරේරා නොහොත් චූලක ගුණවර්ධන නම් අයෙකුට විකුණා දැමෙයි. ඒ වන විට චූලක ගුණවර්ධන යන අයට සී.අයි.එෆ්.එල්. නම් සමාගමක හිමිකාරීත්වය ද පැවති අතර, එය ද මහ බැංකුවේ නීත්‍යනුකූලව ලියාපදිංචි කළ ආයතනයකි. ජාවාරම පටන් ගන්නේ ‘ඉන්ඩස්ට්‍රියල් ෆයිනෑන්ස් ලිමිටඩ්’ ආයතනය මෙම පුද්ගලයා යටතට පත් වූ පසුවය.
ඔහු එය සිදු කරන්නේ ඉතාමත් සැලසුම්සහගතවය. චූලක ගුණවර්ධන සතු වූ සී.අයි.එෆ්.එල්. සමාගම සී.අයි.එෆ්.එල්. (රෙඩ්) ලෙස නම් කර ඔහු විසින් සී.අයි.එෆ්.එල්. (බ්ලු) නමින් තවත් සමාගමක් ආරම්භ කරනු ලබයි. එය ව්‍යාජ සමාගමකි. එහෙත් ගනුදෙනුකරුවන්ට සමාගමට අදාළ ලිපිලේඛන ලෙස පෙන්වන්නේ සී.අයි.එෆ්.එල්. (රෙඩ්) සමාගමේ ලිපිලේඛනය. එසේ ජනතාව මුළා කරමින් ජනතා මුදල් රුපියල් බිලියන 1.5 කට අධික ප්‍රමාණයක් ඉහත කී ව්‍යාජ සමාගමේ ගිණුමට එකතු කර ගනු ලබයි.
ගෝල්ඩන් කී ප්‍රශ්නය සහ සක්විති රණසිංහගේ ජාවාරම හෙළිදරවු වන්නේ මේ කාලයේ දී ය. ඒ සිදුවීම් සමඟ දීප්ති පෙරේරා නොහොත් චූලක ගුණවර්ධන ද කලබලයට පත් වන්නේ තමන් ද ඒ ආකාරයේම ජාවාරමක් සිදු කරමින් සිටින නිසාය. ඇති වී තිබෙන තත්ත්වය නිසා ‘ඉන්ඩස්ටි්‍රයල් ෆයිනෑන්ස් ලිමිටඩ්’ ආයතනය සතු මුදල් සහ ඉහත කී ව්‍යාජ සමාගම සතු වූ මුදල් කිසිවෙක් නොදන්නා ගිණුමක් වෙත මාරු කරනු ලබයි. ඉන් අනතුරුව ‘ඉන්ඩස්ට්‍රියල් ෆයිනෑන්ස් ලිමිටඩ්’ සමාගම එංගලන්තයේ ජීවත් වන උපුල් ද සොයිසා නම් තවත් අයෙකුට පවරනු ලබයි. ඒ මහ බැංකුවේ ද පූර්ණ අනුදැනුම ඇතිවය. උපුල් ද සොයිසා යනු තවත් නමගිය ජාවාරම්කාරයෙකි. පිරමිඩ් ජාවාරම ඒ අතුරින් මූලිකය. එංගලන්තයේ දී ඔහු විසින් කරනු ලැබූ ජාවාරම් නිසා කලක් එරට දී සිරගතව සිටි අයෙකු බව ද මේ වන විට හෙළි වී තිබේ. මෙහි ඇති හාස්‍යජනකම කරුණ එය නොවේ. මහ බැංකුවේ ද අනුදැනුම ඇතිව මෙම ‘ඉන්ඩස්ට්‍රියල් ෆයිනෑන්ස් ලිමිටඩ්’ සමාගම උපුල් ද සොයිසාට විකුණා දමන්නේ රුපියල් දහයකට වීමයි. සමාගම අත්පත් කර ගැනීම වෙනුවෙන් ඔහු කිසිදු මුදලක් ආයෝජනය කරන්නේ ද නැත.
එසේ සමාගම අත්පත් කර ගැනීමෙන් පසු ඔහු මුලින්ම කරන්නේ ඔහු විසින් පත් කළ අධ්‍යක්ෂ මණ්ඩලයේ ද අනුදැනුම සහිතව සමාගම සතුව බොල්ගොඩ ජලාශයට ආශ්‍රිතව පැවැති විශාල ඉඩමක් තමන්ගේ නමට ලියා ගැනීමයි. චූලක ගුණවර්ධන විසින් මුදල් වංචා කළ සමාගමේ තවත් වත්කම් මේ නිසා අහිමි වී යන්නේය. ඉන් අනතුරුව ඔහු විසින් එම සමාගම දිනේෂ් හෙට්ටිආරච්චි නම් තවත් අයෙකුට විකුණා දමයි. කෙසේ වෙතත්, දිනේෂ් හෙට්ටිආරච්චි මෙම සමාගමේ හිමිකාරීත්වය ලබා ගන්නේ සමාගම තුළ රුපියල් මිලියන සියයක් ආයෝජනය කරමින් වීම විශේෂයකි. එහෙත්, ඒ වන විටත් රුපියල් මිලියන අටසියයක මුදලක් සමාගම සතුව පවතින බවට ගිණුම්වල පෙන්වුවද එවැනි මුදලක් සමාගම සතුව නොපවතින බව පෙනී යයි. එහෙත්, දිනේෂ් හෙට්ටිආරච්චි විසින් සමාගමේ තැන්පත්කරුවන් සමඟ ගිවිසුමකට එළඹෙන්නේ තැන්පත්කරුවන්ට හිමි විය යුතු ලාභාංශ ගෙවා දමන බවට එකඟ වෙමිනි. ඒ අනුව කොටස් තුනක් වශයෙන් එම ලාභාංශ තැන්පත්කරුවන්ට ගෙවීමට ගිවිසුම්ගත වන අතර, එහි පළමු වාරිකය ද ඔහු විසින් ගෙවා දමයි. එහෙත්, දෙවන සහ තුන්වන වාරික ගෙවා දැමීමට ඔහු අපොහොසත් වෙයි.
ඒ වන විට මහ බැංකුවේ අධිපති අජිත් නිවාඩ් කබ්රාල් සිංගප්පූරුවේ ‘රෝඩ් ෂෝ’ එකක් යන්නේ විදේශීය ආයෝජකයන් මෙරට ආයෝජනය සඳහා සොයමිනි. සිංගප්පූරුවේ සිටි දක්ෂිත බෝගොල්ලාගම මෙම සමාගමේ ආයෝජනය සඳහා ඉදිරිපත් වන්නේ එහි ප්‍රතිඵලයක් වශයෙනි. ආයෝජකයන් මෙරට සමාගම්වල ආයෝජනය කරන මුදලට සමාන මුදලක් ණයක් වශයෙන් මහ බැංකුව විසින් ලබා දෙන්නේ යැයි කබ්රාල්ලා පළ කර තිබූ එකඟතාවය අනුව දක්ෂිත බෝගොල්ලාගම විසින් රුපියල් මිලියන එකසිය අනූ අටක් ‘ඉන්ඩස්ටි්‍රයල් ෆයිනෑන්ස් ලිමිටඩ්’ සමාගම තුළ ආයෝජනය කරනු ලබයි. ඒ මුදලින් රුපියල් මිලියන එකසිය පනස් අටක් තැන්පත් කරුවන්ගේ දෙවන වාරිකය වශයෙන් ගෙවා දමන්නේ ඉන් පසුවය. ඒ ආණ්ඩුවෙන් ලබා දෙන්නේ යැයි කියූ ආයෝජනය කළ මුදලට සමාන මුදලක් තමන් වෙත ලැබෙන්නේ යයි ඉහත කී ආයෝජකයා තුළ තිබූ බලාපොරොත්තුව නිසාය. එහෙත්, කියූ පරිදි එය සිදු වන්නේ නැත.
මහින්ද රාජපක්ෂ ආණ්ඩුව පරාජයට පත් වන්නේ මේ අතරතුරදීය. ආණ්ඩු මාරුවත් සමඟ ඉහත කී ණය මුදල් ලබා දීමේ ගිවිසුම අහෝසි වූ බව දක්ෂිත බෝගොල්ලාගම වෙත දැනුම් දෙන්නේ ඔහු පමණක් නොව එම එකඟතාවය මත මෙරට ආයෝජනය කළ සියල්ලන්ම දැඩි අපහසුතාවයකට පත් කරමිනි. එපමණක් නොව මහ බැංකුව විසින් තවත් කොන්දේසියක් ගෙන එමින් කියන්නේ ලංකාව තුළ මූල්‍ය ආයතනයක් ගෙන යාමට නම්, ආයතනය තුළ රුපියල් බිලියනයක වත්කම් තිබිය යුතු බවයි. මෙම කොන්දේසිය අලුතින් ආරම්භ කරන මූල්‍ය සමාගම්වලට පමණක් නොව මෙතෙක් පවත්වාගෙන ආ සමාගම්වලට ද බලපැවැත්වෙයි. එම තීරණයත් සමඟ මූල්‍ය සමාගම් කිහිපයක් වසා දැමීමට මහ බැංකුව නිර්දේශ කරන අතර, ‘ඉන්ඩස්ට්‍රියල් ෆයිනෑන්ස් ලිමිටඩ්’ සමාගම ද ඒ අතරට ඇතුළත් කරයි. එහෙත්, එම සමාගමේ අවසන් වරට මුදල් ආයෝජනය කළ දක්ෂිත බෝගොල්ලාගම විසින් ඒ වන විටත් නඩුවක් පවරා ඇති නිසා එම තීරණය ‘ඉන්ඩස්ට්‍රියල් ෆයිනෑන්ස් ලිමිටඩ්’ සමාගමට අදාළව ක්‍රියාත්මක කිරීමට නොහැකි වී යයි. ඉතිරි සමාගම් මේ වන විටත් වසා දමා තිබේ.
කෙසේ වෙතත්, මේ වන විට තවත් මෙරට ආයෝජකයෙකු මෙම සමාගමේ ආයෝජනය කරමින් මහ බැංකුවේ කොන්දේසි ද සපුරාලීමට අදාළ යෝජනාවලියක් මහ බැංකුව වෙත ඉදිරිපත් කර තිබේ. එහෙත්, දක්ෂිත බෝගොල්ලාගම පවසන්නේ තමන් ආයෝජනය කළ මුදල ආපසු තමන් වෙත ලබා දෙන්නේ නම් පමණක් සමාගම නව ආයෝජකයන් වෙත පැවරිය හැකි බවයි. එහෙත්, එම නව ආයෝජකයන් එම මුළු මුදලම ආපසු ගෙවීමට එකඟ වී නොමැති අතර, ඒ වෙනුවට රුපියල් මිලියන එකසිය පනස් අටක් පමණක් ආපසු ගෙවිය හැකි බව මහ බැංකුව වෙත දන්වා තිබේ.
කෙසේ වෙතත්, මේ තත්ත්වය තුළ දිගින් දිගටම සමාගම තුළ මුදල් තැන්පත් කළ සියල්ලෝම බරපතළ දුෂ්කරතාවයන්ට මුහුණ දෙමින් සිටිති. ඔවුන් සතු සබ්බ සකලමනාවම සමාගමේ මුදල් ලෙස තැන්පත් කර ඇත. ඒ වෙනුවෙන් දැන් ඔවුන්ට නිසි පරිදි ලාභාංශ හෝ පොලී ගෙවන්නේ ද නැත. මෙහි මුදල් තැන්පත් කර ඇති පිරිසගෙන් සියයට හතළිහක් පමණ ජ්‍යෙෂ්ඨ පුරවැසියන්ය. ඔවුන්ට අධිකරණ ක්‍රියාමාර්ග වෙත අවතීර්ණ වීමට සෑම අතින්ම හැකියාවක් නොමැත.
මේ ඇති වී තිබෙන තත්ත්වයට සෘජුව වගකිව යුත්තේ මහ බැංකුවයි. සිය අධිකාරිය යටතේ අනුමැතිය ලබා දුන් ආයතනයක් ජනතාවගේ මුදල් වංචා කර ඇත. මහ බැංකුව විසින් අනුමැතිය යටතේ ආයෝජකයන් ලෙස පැමිණි පිරිසක් කිසිදු වග විභාගයකින් තොරව මහජන මුදල් ගසාකනු ලැබ තිබේ. මේ සියල්ල වෙනුවෙන් මහ බැංකුව ගත් සාධනීය පියවරක් නොමැත. එපමණක් නොව මහ බැංකුව විසින් සද්භාවයෙන් පැමිණි ආයෝජකයන් ද රැවටීමට ලක් කර තිබේ. නඩුත් හාමුදුරුවන්ගේය. බඩුත් හාමුදුරුවන්ගේය. හැම තැනම රජ කරන්නේ සොරුන්ය.
චතුර දිසානායක
